-
اهمیت فرهنگ عمومی و سطح ارتقا
براساس مطالب رهبری معظم انقلاب اسلامی
اهمیت فرهنگ عمومی و سطح ارتقاء بر اساس مطالبات رهبری معظم انقلاب اسلامی
دبیر کل شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و عضو شورای فرهنگ عمومی کشور درباره اهمیت فرهنگ عمومی و سطح ارتقاء بر اساس مطالبات رهبر انقلاب اسلامی مواردی را مطرح کرد.
علی اصغر آبخضر دبیر کل شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و عضو شورای فرهنگ عمومی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس به مناسبت 14 آبان روز فرهنگ عمومی اظهار داشت: موضوع «فرهنگ» در ساختار نظام جمهوری اسلامی امری جدی است. فرهنگ در واقع جهت دهنده تمام تصمیمات کلان کشور می‌تواند باشد. فرهنگ هر جامعه را افکار و اندیشه‌های سردمداران و بزرگان جامعه شکل می‌دهند.
وی در ادامه با بیان اینکه فرهنگ عمومی جامعه نیز مستثنی از این اندیشه نیست، بیان کرد: فرهنگ عمومی یعنی اینکه آداب، رفتار و کنش‌های افراد جامعه بار فرهنگی داشته و در واقع آداب، رفتارهای اجتماعی، معاشرت و زندگی عمومی مردم آمیخته با «فرهنگ» باشد. در این صورت است که می‌توانیم فرهنگ عمومی جامعه را به درستی تبیین کنیم. بار معنوی این فرهنگ نیز ریشه در باورهای دینی، انقلابی و اعتقادی مردم و جامعه دارد. به همین جهت، ضرورت دارد که همیشه و به صورت مستمر این باورها و اعتقادات، مهندسی درست شود.
دبیر کل شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی ضمن تاکید بر اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی، مهندسی فرهنگی را جزء تکالیف و وظایف مسئولان نظام جمهوری اسلامی می‌دانند، خاطرنشان کرد: «با توجه به اهمیت حقیقتی که نامش فرهنگ جامعه است و با توجه به این که اگر این مجموعه، بنای فرهنگی را مهندسی و از آن حراست و حافظت نکنیم، عوامل گوناگون تأثیرگذار در فرهنگ، قسم نخورده‌اند که چون ما کاری نمی‌کنیم، آنها هم کاری نکنند. نه، آنها اثر خودشان را می‌گذارند و کار خودشان را می‌کنند. تکلیف ما به عنوان مسئولان نظام جمهوری اسلامی چیست؟ یکی از مهمترین تکالیف ما در درجه اول، مهندسی فرهنگی کشور است. یعنی مشخص کنیم که بعد مثل دست محافظی، هوای این فرهنگ را داشته باشد.» تا جایی که مقام معظم رهبری، در تصمیم سازی کلان کشور، باز هم نقش مهندسی فرهنگی را مهم دانسته و به آن تأکید دارند؛ «فرهنگ به عنوان جهت دهنده به تصممیات کلان کشور حتی تصمیمات اقتصادی، سیاسی، مدیریتی و یا در تولید نقش دارد. وقتی ما می خواهیم ساختمان بسازیم و شهرسازی کنیم، در واقع با این کار داریم فرهنگی را ترویج می‌کنیم یا تولید می‌کنیم یا اشاعه می‌دهیم.»(1381)
وی ادامه داد: معلوم می‌شود که ایشان فرهنگ را بر تمام فعالیت‌های جامعه ارجح می‌دانند و بر مهندسی فرهنگی تأکید می‌کنند. این مهندسی نیز ابعاد مختلفی دارد؛ گاهی در زمینه‌های فرهنگ ملی، گاهی فرهنگ عمومی یا فرهنگ سازمانی یا فرهنگ تخصصی رجحان دارد. مقام معظم رهبری نیز ابعاد مهندسی فرهنگی را تعریف می‌کنند؛ «فرهنگ یک سیستم است و دارای انواع و اجزایی است و مهندسی فرهنگ به عنوان یک مهندس سیستم باید انجام پذیرد.
آبخضر با بیان اینکه فرهنگ یک جامعه، اساس هویت آن جامعه است، ابراز داشت: فرهنگ که می‌گوییم اعم از مظاهر فرهنگی مانند زبان و خط و امثال اینها و آنچه باطن و اصل تشکیل‌دهنده پیکره فرهنگ ملی است. مثلاً عقاید، آداب اجتماعی، مواریث ملی، خصلت‌های بومی و قومی، اینها ارکان و مصالح تشکیل‌دهنده فرهنگ یک ملت است. فرهنگ دارای انواعی است و در مهندسی فرهنگ، همین این انواع باید مهندسی شود.» (1383)
این مقام مسئول با تاکید بر اینکه با استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران این دغدغه همیشه وجود داشته که «فرهنگ» غالب بر هر اندیشه و عملکردی چه در زمینه‌های سیاسی یا اقتصادی و حتی فرهنگی باشد، تصریح کرد: این دغدغه از منظر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، امام راحل نیز کاملاً مشهود بود. با نگاهی به اندیشه آن بزرگوار مشخص می‌شود که همواره این موضوع را گوشزد کرده‌اند؛ «اساس هویت هر ملتی، فرهنگ است. آنچه ضامن سلامت هر ملتی می‌شود فرهنگ است. خودباختگی، نتیجه وابستگی فرهنگی است.» بنابراین اصلاح فرهنگ لازم است و باور جدی است که این اصلاح در هر زمینه‌ای با دستور و بخشنامه امکان‌پذیر نیست. اصلاح، زمان‌بر است.
دبیر کل شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی اضافه کرد: اصلاح فرهنگ جامعه، در عین اینکه آموزش و یادگیری نیاز دارد، در عین حال، استمرار و یادآوری را می‌طلبد. زمان می‌خواهد تا «فرهنگ» بشود و باورهای مردم. با نگاه جدی به اهمیت فرهنگ عمومی و سطح ارتقاء آن براساس مطالبات مقام معظم رهبری، مشخص می‌سازد که در مسیر حرکت کرده‌ایم. بسیاری از فرهنگ‌های منحط بازسازی شده و به سمت فرهنگ اصلاحی حرکت کرده‌ایم، اما به هیچ‌وجه در نقطه مطلوب نیستم. در بسیاری از ابعاد این اصلاح هنوز در مراحل مقدماتی یا مبانی قرار دارد.
این عضو شورای فرهنگ عمومی با غور جدی در بیانات مقام معظم رهبری این نارضایتی از عدم پیشرفت و کم‌کاری در موضوع «مهندسی فرهنگی» هویدا است، گفت: به همین جهت است که ایشان همواره این موضوع را به مسئولان و متولیان کشور گوشزد کرده‌اند؛ «کاری که من در این زمینه می‌توانم بکنم همین کاری است که تا حالا کرده‌ام. یعنی تشکیل شورای مربوطه و وارد کردن افراد با فکر و با انگیزه برای تصمیم‌گیری درباره فرهنگ کشور و کمک قانونی و حیثیتی و هر چه که لازم است نسبت به این شورا، این کاری است که به عهده من است، اما از اینها به بعدش به عهده شماست. بنده پیش خدای متعال، احجتاج خواهم کرد و به پروردگار خواهم گفت: من بهترین کسانی را که برای این کار می‌شناختم، در این شورا جمع کردم. شما به خداوند متعال باید جواب بدهید هر چه که فکر می‌کنید باید پیش خدای متعال گفت، آن را بیان کنید و به فکرش باشید. حالا این را می‌خواهم عرض بکنم که مسئولین این شورا به خاطر اهمیت و سنگینی مسأله فرهنگ و علم، مسئولیت سنگینی است. منتهی ثقل اکبر در اینجا، فرهنگ است، چون هم خود علم و آموزش و هم جهت‌گیری و کیفیت و رویکردهای مختلف آن تحت تأثیر فرهنگ عمومی جامعه است.
آبخضر افزود: در پایان این نکته را یادآوری می‌کنم حالا که زمینه برای مهندسی فر هنگی صحیح در جامعه طراح شده و مقام معظم رهبری نیز بر اجرای آن تأکید داشته‌اند، به نظر می‌رسد که طراحی حساب شده برنامه‌ها، توجه به تمامی زوایای فرهنگ جامعه و فرهنگ عمومی، هماهنگی و همکاری دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی مهم است. حتماً بهره‌گیری از نظرات کارشناسان و اندیشمندان جوان عرصه‌های فرهنگ و هنر (حوزوی و دانشگاهی) لحظه‌شناسی و بصیرت در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری و توجه به تمام لایه‌های اجتماعی و نگاه به ارزش‌های انقلاب اسلامی، از نکات قابل توجه می‌تواند باشد و این کار دست‌یافتنی است.
پایگاه مجازی شورای فرهنگ عمومی
http://pcci.ir
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی به مناسبت روز فرهنگ عمومی با بیان اینکه فرهنگ عمومی، بنیان فرهنگ هر ملت است، گفت: جهان به فرهنگ ما غطبه می‌خورد و صدای تحسینش به آسمان می‌رود. حیف است که چنین گوهر پاکی تار و کدر شود.
به گزارش خبرگزاری فارس، متن پیام علی جنتی به شرح زیر است:
فرهنگ عمومی، بنیان فرهنگ هر ملت است. حقیقتی جاری در میان مردم که سده‌ها و هزاره‌ها را پشت سر نهاده و به مرور از آلودگی‌ها، پالوده و در کالبد جامعه نهادینه شده است. چنین فرهنگی در حکم ریشة درخت است که شیره خام را از خاک به شاخ و برگ می‌رساند و باری خوشگوار می‌آورد و بدون توجه به آن دیگر شاخه‌های هفت‌هنر برگ و بار چندانی نخواهند داشت.
فرهنگ عمومی بَسانِ تار و پود فرشِ ایرانی و اسباب قوام و بقای آن است. قدر و اعتبار فرش ایرانی تنها به گل و بوته و رنگ و لعاب آن و تعریف و تمجید تاجران نیست بلکه به استحکام تار و پودی است که گل‌ها و گره‌ها را کنار هم نگه می‌دارد و زیبایی و ظرافت به ارمغان می‌آورد. اگر تار و پود فرش سست باشد دیری نمی‌پاید که شیرازه گل‌های زیبا و گره‌های با معنا از هم می‌پاشد و زیبایی و ظرافت رخت برمی‌بندد. استحکام و حیات و بقای فضائل اخلاقی و آثار فرهنگ و هنری به این تار و پود گره می‌خورد.
در اینکه فرهنگ ایرانی اسلامی میراث دیرپای ملت و یادگار پیشینیانِ فرهنگ‌پرورِ ماست تردیدی وجود ندارد. جهان به فرهنگ ما غطبه می‌خورد و صدای تحسینش به آسمان می رود. حیف است که چنین گوهر پاکی تار و کدر شود.
جهان زیر آیین و فرهنگ ماست / سپهر روان جوشن جنگ ماست
با این همه، حوزة فرهنگ حوزه مظلومی است که علی‌رغم اینکه مدعیان بسیار دارد همواره مدیریتی ضعیف و سلیقه‌ای را تجربه کرده است. بیش از پنجاه نهاد و سازمان خود را مدعی سیاست‌گذاری یا اجرای فرآیندهای فرهنگی هنری می‌پندارند. اما این مدعیان بیش از آنکه متکی بر نظریه‌ای مستند و مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی باشند خود را به مسائل حاشیه‌ای، خلق‌الساعه و تبلیغی چون تأسیس مؤسسات، برپایی نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و همایش‌ها مشغول کرده‌اند و مطالباتی چون مهندسی فرهنگی، پیوست‌های فرهنگی، سبک زندگی و نظایر اینها همواره در حد نظری و لفظ‌پردازی در رسانه‌ها معطل مانده است.
هر چند فرهنگ عمومی در ظاهر کم اهمیت به نظر می‌آید اما از منظر کارشناسی سنگ‌بنای فرهنگ هر جامعه است. تا تکلیف‌مان با کلیت فرهنگ و هنر و حدود معروف و مجاز عرف و شرع معین و تشریح نشود هر گونه فعالیت فرهنگی هنری در تقابل با بخشی از جامعه قرار می‌گیرد. از این رو، اهمیت این بخش دست‌کم به لحاظ ساختار اداری در نهادهای تأثیرگذاری چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بسیار فراتر و مهم‌تر از سایر معاونت‌ها و سازمان‌هاست.
اگر از منظر فضیلت‌طلبی به فرهنگ رفتاری رایج بر جامعه امروز ایران بنگریم و با مُرّ تعالیم ایرانی اسلامی‌مان قیاس کنیم خواهیم دید که بسیاری از رفتارها و عادت‌های عادی که در زندگی اجتماعی ما رواج دارد- و به آنها پای‌بند و وابسته هستیم- هم با فرهنگ ایرانی منافات دارد و هم با فرهنگ و معارف اسلامی؛ به عبارت دیگر سبک زندگی ما در حال استحاله شدن است و این استحاله هم در کلام، هم در رفتار و هم در آثاری چون معماری و منظر شهری کاملاً مشهود است.
آلودگی‌هایی مثل دروغ، تملق، دورویی، بدعهدی، استهزاء، تهمت، غیبت، تجسس در کار دیگران، بی‌نظمی، اسراف و افراط، نداشتن روحیة کار جمعی، کاهلی در کار و تمام نکردن یا رها کردن کارهای نیمه‌تمام که از گذشته‌های دور تاکنون با ضعف و شدت در جامعه ما رواج داشته‌اند و در در دهه‌های اخیر شدت گرفته‌اند برخی از نقاط ضعف فرهنگ رایج در جامعة امروز ما و مایة تأسف است. تقلید از مظاهر زندگی غربی و تغییر سبک زندگی به سبکی مصرف‌گرا را نیز می‌توان یکی دیگر از نقاط ضعف این فرهنگ به شمار آورد.
افزایش آمار بزهکاری، سستی استحکام بنیان خانواده، کاهش اعتماد و امنیت درون‌اجتماعی نیز از مظاهر ضعف روزافزون فرهنگ عمومی است و نشان از کم‌کاری یا غفلت نهادهای متولی دارد.
در ره فرهنگ و آیینِ وطن غفلت مَورز / مُلک بی‌فرهنگ و بی‌آ‌یین درختی بی‌بر است
رونق فرهنگِ دیرین رهنمای هر دل است / اعتبار دین و آیین پاسبان هر در است
این انفعال و کم‌کاری به هیچ عنوان پذیرفته نیست. من از همه فرهنگ‌دوستان و اهل تحقیق و تتبع می‌خواهم برای شناسایی ضعف‌ها و آسیب‌های فرهنگ عمومی و اعتلا و ارتقای این بنیان سترگ و این خاک فرهنگ‌آفرین وارد میدان شوند تا فرهنگ عمومی به مسیر اصلی اهداف خویش بازگردد.
مشورت با اهل فن در همه جا لازم و توصیه مؤکد قرآن است. همه چیز را همگان دادند به ویژه در حوزة فرهنگ عمومی که حوزه‌ای وسیع، متنوع با مدعیان فراوان است. برای ترمیم نقاط ضعف و آسیب‌های فرهنگ عمومی دست استمداد به سوی همه اهل نظر دراز می‌کنیم.
ز دانا و پاکان سخن بشنویم / بران سان که باشد بدان بگرویم
کز ایشان همی دانش آموختیم / به فرهنگ دل‌ها برافروختیم
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگ عمومی را بنیان و ریشه درخت فرهنگ می‌داند و این مقوله را در اولویت همه برنامه‌‌های خویش قرار خواهد داد و از پژوهش‌های کاربردی در این حوزه حمایت خواهد کرد. زندگی سالم، آرام و متعادل در گرو فرهنگ و آیینی نیکو و کم‌عیب است.
این روز را که به نام «روز فرهنگ عمومی» رقم خورده است به همه آنان که دغدغه فرهنگ دارند و برای اعتلای فرهنگ عمومی و اقتدار فرهنگی کشور گام برمی‌دارند تبریک می‌گویم و امیدوارم این میراث ارزشمند چون گذشته به سکوی افتخار و تحسین باز گردد.
